ریاضیات؛ صراحت آرام یک علم اشرافی

ریاضیات؛ صراحت آرام یک علم اشرافی

راسل معتقد است ریاضیات خود دانشی است که می بایست توسط اصول منطق مورد مداقه قرار گیرد. این نظر به دسته ای تعلق دارد که به «منطق گرایان» شهرت یافته اند. در مقابل چنین اندیشه ای متفکرانی نظیر دکارت قرار دارند. «دکارت چنین تفکری را تلقین کرده بود که فلسفه هنگامی صحیح و درست خواهد شد که مانند ریاضیات ثابت شود، هرچند خود هیچ گاه این فکر را عملی نکرده بود.»
باروخ اسپینوزا - متفکر شهیر هلندی - تلاش کرد این تفکر را عملی سازد.
۱) «دور نیست که شمردن اعداد، قدیمی ترین شکل سخن گفتن بوده باشد.» این جمله را «ویل دورانت» در اثر مهم خود «تاریخ تمدن» می گوید. یعنی مدت زمانی طولانی پیش از آنکه حکمای قدیم قائل به اقسام سه گانه و حکمت شوند که «ریاضی» از جمله آنهاست. ۱ در واقع ریاضیات نه متولد که کشف می شود. البته در باب ادعای ویل دورانت که خود نیز با تردید ابراز می شود، نمی توان با قاطعیت بحث کرد اما حتی صرف نظر کردن از دیدگاه دورانت، خدشه ای به منظور نهایی که مدنظر او نیز هست، وارد نمی کند. «ریاضیات زاییده احتیاج است از این روی در آغاز عینی و مبتنی بر تجربه بود.»۲ «حفظ حیات» پس از تولد، بدیهی ترین نیاز بشر است که با اتکا به ابزار و شیوه های گوناگون در رسیدن به آن می کوشید. پیش از آنکه انسان پا از غار بیرون نهد و در اعماق تاریخ به کشف کشاورزی و شیوه های نوینی از رفع نیاز دست یابد، تجربه با او بود. هرچند تجربه ای ابتدایی اما محاسبه می کرد که چه تعداد شکار برای مدتی معین او را سرپا نگه خواهد داشت.
مجموعه «فرهنگ بشری» به صورت مدون، تاریخی به قدمت غارنشینی یا حتی کشف کشاورزی ندارد اما شالوده ای است کهن که مایه مباهات بشریت است زیرا از طریق یکی از مشتقات خود به نام «تکنولوژی» جهانی برای انسان ساخته است تا آسوده تر از پیش زندگی کند.
صرف سخن گفتن از نقش ریاضیات در تکنولوژی و فناوری های نوین و اتکای علوم مختلف بر آن، به قصد نمایش اهمیت ریاضی، هرچند بیان بخشی از واقعیت است اما در واقع فروکاستن نقش آن به همین جنبه عینی از «فرهنگ بشری» که روزمره با آن سروکار داریم، غفلت از بخش مهم تر است که تاریخ طولانی ریاضیات آن را تصدیق می کند زیرا «ریاضیات به علت داشتن تاریخ طولانی، انبوه متراکمی از دانسته ها گرد آورده که بخش مهمی از فرهنگ بشری را تشکیل می دهد.»۳

ادامه را ببنید