مریم میرزاخانی اولین زن و اولین ایرانی برنده مدال فیلدز(خانه ریاضیات اصفهان)
مریم میرزاخانی (Maryam Mirzakhani) جایزه ریاضی مدال فیلدز 2014 را بعنوان اولین زن و اولین ایرانی در تاریخ خود به دست آورد. این جایزه که جایزه نوبل ریاضیات و از معتبرترین و پرافتخارترین جوایز علمی است به پاس از زحمات وی در هندسه، سیستمهای دینامیکی و شناخت تقارن در سطوح منحنی مانند کره و اشیا هذلولی، اهدا شده است. مریم میرزاخانی استاد 37 ساله ریاضی در دانشگاه استنفورد کالیفرنیا است. این جایزه که ارزش مادی آن 15،000 دلار کانادا است، به استعدادهای درخشان زیر سن 40 سالگی و هر چهار سال یکبار توسط اتحادیه بینالمللی ریاضی (IMU) اعطا میشود. از سال 1936 تا کنون 55 مدال اهدا شده است که میرزاخانی اولین زن برنده مدال ریاضی فیلدز است.
بعد از ماری کوری که برنده جایزه نوبل در فیزیک و شیمی در آغاز قرن 20 است، در ریاضیات این اولین بار است که یک زن برنده جایزه معتبرترین مدال جهان است. این یک جشن بزرگ برای زنان دنیاست. این مدال که رسما به عنوان مدال بینالمللی برای اکتشافات و نوآوریهای برجسته در ریاضیات شناخته شده است، روز 13 آگوست 2014 توسط اتحادیه بینالمللی ریاضی در کنگره بین المللی ریاضیدانان که امسال در سئول کره (ICM 2014) برگزار شده است، اهدا خواهد شد. میرزاخانی اولین دریافت کننده این افتخار از دانشگاه استنفورد بعد از پل کوهن در سال 1966 است.
مریم میرزاخانی دستاورد و پیشرفت خیره کنندهای در نظریه سطوح ریمان و فضاهای مدول داشته و کارهای وی منجر به گشودن راه به مرزهای جدید در این حیطه شده است. تکنیک و دیدگاه وی، روشها در زمینههای مختلف از جمله هندسه جبری، توپولوژی و نظریه احتمالات را یکپارچه خواهد نمود. این جایزه به پاس مشارکت پیچیده و بسیار اصلی میرزا خانی در زمینههای هندسه و سیستمهای دینامیکی، به خصوص در درک تقارن سطوح ریمان و سطوح منحنی، مانند کره، سطوح دونات و از اشیاء هذلولی به رسمیت شناخته شده است. اگرچه گرایش اصلی وی ریاضیات محض و عمدتا ریاضیات نظری است، ولی کاربرد موضوع در مفاهیم فیزیک و نظریه میدان کوانتومی است. وی جوایز علمی متعدد دیگر از جمله جایزه تحقیقتی Clay 2014 و جایزه ستر انجمن ریاضی آمریکا در سال ۲۰۱۳ را در کارنامه علمی خود دارد.
سه محقق دیگر برنده مدال فیلدز 2014 که در مراسم مشابهی در کره جنوبی قدردانی خواهند شد عبارتند از Martin Hairer محقق 38 ساله اتریشی از دانشگاه وارویک (Warwick) انگلستان، Manjul Bhargava محقق 40 ساله کانادایی- آمریکایی از دانشگاه پرینستون آمریکا و Artur Avila محقق 35 ساله برزیلی- فرانسوی در مؤسسه ریاضیات از Jussieu پاریس. سخنرانی ویژه میرزاخانی روز 19 آگوست ساعت 14-15 در کنگره خواهد بود.
مریم میرزاخانی و جایزه تحقیقاتی 2014 کلی (Clay)
مریم میرزاخانی متولد ۱۳۵۶ (۱۹۷۷) لیسانس خود را در سال ۱۳۷۸ از دانشکده ریاضی دانشگاه شریف و ۵ سال بعد دکتری خود را از هاروارد گرفت. او در دانشگاه پرینستون به عنوان استاد دانشگاه و پژوهشگر رشته ریاضیات مشغول شد. دانشگاه استنفورد او را از بدو استخدام و در ۳۱ سالگی به عنوان استاد تمام استخدام کرده است. مریم میرزاخانی در سال های ۷۳ و ۷۴ ( سال سوم و چهارم دبیرستان) ازمدرسهی فرزانگان تهران موفق به کسب مدال طلای المپیاد ریاضی کشوری شد و بعد از آن در سال ۱۹۹۴ (۷۳)در المپیاد جهانی ریاضی هنگ کنگ با ۴۱ امتیاز از ۴۲ امتیاز مدال طلای جهانی گرفت . سال بعد یعنی ۱۹۹۵ در المپیاد جهانی ریاضی کانادا با ۴۲ امتیاز از ۴۲، رتبه ی ۱ طلای جهانی را به دست آورد.
میرزاخانی دانشآموز نخبه ریاضی، تحصیلات دانشگاهی خود را در رشته ریاضی در دانشگاه صنعتی شریف ادامه داد و از جمله بازماندگان سانحه غمبار سقوط اتوبوس حامل نخبگان ریاضی دانشگاه صنعتی شریف به دره در اسفندماه ۷۶ است. در این حادثه اتوبوس حامل دانشجویان ریاضی شرکتکننده در بیست و دومین دوره مسابقات ریاضی دانشجویی که از اهواز راهی تهران بود به دره سقوط کرد و طی آن شش تن از دانشجوی نخبه ریاضی دانشگاه صنعتی شریف و دانشجوی دانشگاه تهران که اغلب از برگزیدگان المپیادهای ملی و بینالمللی ریاضی بودند در اوج بالندگی و شکوفایی علمی ناباورانه، جان باختند.
میرزاخانی با دریافت بورسیه از طرف دانشگاه هاروارد به آنجا رفت و تحصیلاتش را در آنجا ادامه داد. مریم میرزاخانی که تحصیلات کارشناسیارشد و دکتری را در دانشگاه هاروارد پشت سرگذاشت، به همراه ۹ محقق برجسته دیگر به عنوان یکی از ده ذهنِ جوان برگزیده سال ۲۰۰۵ در چهارمین نشست۱۰ برلیان، از سوی نشریه Popular Science در آمریکا مورد تقدیر قرار گرفت و ذهن برتر در رشته ریاضیات شناخته شد.
به نوشته USA TODAY ، این فهرست ۱۰ نفره شامل محققان و نخبگان جوانی است که در حوزههای ابتکاری مشغول به فعالیت هستند و با این حال معمولا از چشم عموم پنهان ماندهاند. این فهرست بر اساس پیشنهادهای ارائه شده از سوی سازمانهای گوناگون، روسای دانشگاهها و ناشران انتشارات علمی برگزیده شدهاند.
این محققان برجسته جوان در حوزه های گوناگونی از گرافیک رایانه گرفته تا ریاضیات و علوم رباتیک افق های تازه ای در مرزهای جهان اطراف ما گشوده اند که مریم میرزاخانی ریاضیدان ایرانی یکی از آنهاست. میزاخانی در سال ۱۹۹۹ میلادی موفق به پیدا کردن راه حلی برای یک مشکل ریاضی شد که بسیاری را به دام انداخته بود: محاسبه حجم های فضایی منحنی هندسی.
ریاضیدانان مدتهای طولانی است که به دنبال یافتن راه عملی برای محاسبه حجم رمزهای جایگزین فرم های هندسی هذلولی بوده اند و در این میان مریم میرزاخانی جوان در دانشگاه پرینستون نشان داد که با استفاده از ریاضیات شاید بتوان بهترین راه را به سوی دست یافتن به راه حلی روشن در اختیار داشت: محاسبه عمق حلقه های ترسیم شده بر روی سطوح هذلولی. میرزاخانی در تلاش است تا معمای ابعاد گوناگون فرم های غیر طبیعی هندسی را حل کند. در صورتی که جهان از قاعده هندسه هذلولی تبعیت کند، ابتکار وی به تعریف شکل و حجم دقیق جهان کمک خواهد کرد.
در واقع مشکل این است که برخی از این اشکال هذلولی هم چون doughnuts و یا amoebas دارای ظاهری بسیار نافرم هستند که محاسبه حجم آنها را به معمایی جدی برای ریاضیدانان مبدل کرده است.
اما میرزاخانی با یافتن راهی جدید در واقع دست به یک ابتکار عمل بزرگ زد و با ترسیم یک سری از حلقه ها بر روی سطح این گونه اشکال پیچیده به محاسبه حجم آنها پرداخت. جیمز کارلسون از انستیتو ریاضیات کلی (Clay Mathematics Institute) می گوید: میرزاخانی در یافتن ارتباطات جدید، عالی است. وی می تواند به سرعت از یک مثال ساده به دلیل کاملی از یک نظریه ژرف و عمیق برسد.
دکتر مریم میرزاخانی، استادیار جوان دانشگاه«پرینستون»، به عنوان یکی از ۱۰ مغز برتر آمریکای شمالی معرفی شد و به او لقب سد شکن دادند.
جوایز :
Plenary speaker at the International Congress of Mathematicians (ICM 2014)I
Clay Research Award 2014
The 2013 AMS Ruth Lyttle Satter Prize in Mathematics. “Presented every
two years by the American Mathematical Society, the Satter Prize
recognizes an outstanding contribution to mathematics research by a
woman in the preceding six years. The prize was awarded on Thursday,
January 10, 2013, at the Joint Mathematics Meetings in San Diego.”
Full professor of Mathematics at Stanford University at age of 31, 2008
AMS Blumenthal Award 2009
Clay Mathematics Institute Research Fellow 2004
Harvard Junior Fellowship Harvard University, 2003
Merit fellowship Harvard University, 2003
IPM Fellowship The Institute for theoretical Physics and Mathematics, Tehran, Iran, 1995-1999
آشنایی با زندگی پروفسور مریم میرزاخانی، برنده معتبرترین جایزه ریاضی
زمانی که
مریم میرزاخانی ۸ ساله بود عادت داشت که موفقیتهای یک دختر قهرمان را پیش
خودش تجسم کند. هر شب در رختخواب، قهرمان خیالی او شهردار میشود، به نقط
مختلف دنیا سفر میکرد یا در زمینههای بارز دیگری، موفقیت کسب میکرد.
امروز، میرزاخانی یک استاد ۳۷ ساله ریاضیات در دانشگاه استنفورد است و هنوز
هم در ذهنش داستانهایی مینگارد. جاهطلبیهای او تغییری نکردهاند ولی
بازیگران و شخصیتها داستانهایش چرا. این بازیگران حالا سطوح هذلولی،
فضاهای moduli و سامانههای دینامیک هستند. او بر این باور است که ریاضیات
از جهاتی مانند نوشتن یک رمان است : «شخصیتهای مختلفی وجود دارند و شما
بایستی آنها را بهتر بشناسید. داستان پیش میرود، آنگاه وقتی دوباره به
شخصیتهای نگاه میکنید، میبینید که نسبت به تلقی اول شما، تغییر
کردهاند.»
ریاضیدان
ایرانی شخصیتهایش را هر جا که میرفت با خود میبرد، همزمان خطوط داستانش
نوشته میشد، داستانی که سالها طول کشید تا آشکار شود. او در میان
ریاضیدانها به این ویژگی شهرت دارد که کوچک اما سرکش و رامنشدنی است و
دشوارترین سؤالات زمینه مطالعاتیاش را با پایداری بسیار دنبال میکند.
استاد راهنمای او در مقطع دکترا -کورتیس مکمولن- میگوید که او زمانی که
پای ریاضیات در بین باشد او با بیپروایی بسیار جاهطلبی دارد.
با صدای آرام و یکنواخت و چشمان خاکستری مایل به آبیاش، میرزاخانی اعتماد
به نفس تزلزلناپذیری دارد. در عین حال فروتن است و زمانی که از او در مورد
سهمش در حل کردن یک مشکل مطالعاتی سؤال میشود، میگوید «اگر بخواهم صادف
باشم، فکر میکنم که سهم زیادی نداشتهام.» حتی زمانی که در ماه فوریه
ایمیلی به او رسید که مبنی بر دریافت معتبرترین جایزه ریاضی دنیا یعنی نشان
«فیلد» بود، او به سادگی عنوان کرد که شاید ایمیلی که دریافت کرده، هک شده
باشد و واقعی نباشد!
اما دیگر ریاضیدانها از کارهای او را
میستایند. الکس اسکین-ریاضی دان مقیم شیکاگو و همکار او – میگوید که تز
دکتری او در مورد شمارش حلقهها (لوپها) روی سطوحی که هندسه هذلولی دارند،
بسیار جالب توجه و شایسته درج در کتابهای درسی ریاضی است.
ریاضیدان دیگر ساکن شیکاگو -بنسون فارب- هم عقیده دارد که یکی دیگر از
کارهای او که در مورد دینامیک سطوح انتزاعی مرتبط با میزهای بیلیارد است،
شایسته دریافت «قضیه دهه» است.
در کودکی میرزاخانی، تمایلی نداشت که یک ریاضیدان شود. هدف نخستین اصلی او این بود که هر کتابی را که به دستش میرسد، بخواند. او همچنین برنامههای تلویزیونی که در مورد زندگی زنان مشهوری مثل ماری کوری یا هلن کلر بود، نگاه میکرد، بعدها او رمانی درباره ونسان ون گوک به نام «شور زندگی» را خواند. این داستانهای جس جاهطلبی تعریفنشدهای را در او برای انجام کاری بزرگ در زندگی القا کردند، شاید نویسنده شدن!
میرزاخانی در
شرایط مدرسته ابتدایی را تمام کرد که جنگ ایران و عراق تمام شده بود و
فرصتهای برای دانشآموزان دارای انگیزه در حال فراهم شدن بود. او در آزمون
ورودی مدرسه راهنمایی فرزانگان شرکت کرد. خودش میگوید که خوششانس بوده،
چون در شرایطی پا به مرحله نوجوانی گذاشت که شرایط پایدارتر شده بودند. در
نخستین هفتهای که وارد مدرسه فرزانگان شد، دوست مدامالعمرش را پیدا کرد
-رؤیا بهشتی- او حالا استاد ریاضی دانشگاه واشنگتن در سنت لوئیس است. این
دو دوست عادت داشتند که کتابفروشیها نزدیک مدرسه را جستجو کنند، از آنجا
که زیر و رو کردن کتابها در کتابفروشیها با نارضایتی کتابفروشهای همراه
بود، آنها مجبور بودند که به صورت تصادفی کتابها را بردارند و بخرند.
اما جالب است بدانید که در سال اول وضعیت ریاضی میرزاخانی چندان جالب نبود،
طوری که معلم ریاضی او را صاحب نبوغ خاصی تشخیص نمیداد. میرزاخانی به
همین خاطر علاقهاش را به ریاضی از دست داد. سال بعد او معلمی داشت که
مشوقتر بود، عملکرد او در ریاضی به شیوه چشمگیری بهتر شد. در سال دوم دیگر
او مبدل به یک ستاره شده بود.
در مقطع دبیرستان او میرزاخانی و بهشتی به دبیرستان فرزانگان رفتند و در آنجا بود که آن دو زمانی تصمیم گرفتند که مسئلههای المپیاد انفورماتیک را با هم حل کنند، آنها میخواستند ببینند که چقدر توانایی حل این دست مسائل را دارند، برای همین به صورت مشترک روی آنها کار کردند و توانستند سه مسئله از شش مسئله را ظرف چند روز حل کنند، البته در آزمون واقعی، هر شرکتکننده تنها ۳ ساعت وقت برای حل کردن مسائل داشت.
با هدف کشف تواناییهای خودشان در رقابتهای مشابه، آن دو پیش مسئولان دبیرستان رفتند و خواستند که کلاسهایی برای حل مسائل المپیادها در دبیرستان تشکیل شود، مثل همانهایی که در دبیرستانهای پسرانه برگزار میشد. خوشبختانه مدیر دبیرستان شخصیت بسیار قویای داشت، او به میرزاخانی اطمینان داد که با وجود اینکه تا آن زمان هیچ دختری نتوانسته بود وارد تیم المپیاد ریاضی ایران شود، میرزاخانی شایستگی مبدل شدن ورود به این تیم را دارد. در سال ۱۹۹۴، میرزاخانی و بهشتی در ۱۷ سالگی وارد تیم المپیاد ریاضی ایران شدند. میرزاخانی در نهایت مدل طلای المپیاد را دریافت کرد.
اما گرفتن مدال طلای المپیاد، لزوما تضمینکننده موفقیت در پژوهشهای ریاضی نیست. در مسابقات ریاضی، کسی میآید و یک مسئله را با یک پاسخ هوشمندانه طراحی میکند، اما وقتی وارد پژوهش واقعی میشویم با مسائلی روبرو میشویم که اصلا ممکن است پاسخی نداشته باشند. اما میرزاخانی برخلاف دیگر افراد موفق در المپیادها، توانایی ایجاد نگرش خاص خود را داشت.
میرزاخانی بعد از حضور در دانشگاه شریف در سال ۱۹۹۹، به دانشگاه هاروارد رفت و در آنجا در همایش مکمولن شرکت کرد. در آغاز او چیز زیادی از مسائلی که مکمولن مطرح میکرد، درک نمیکرد، اما شیفته زیبایی مسئله یعنی هندسه هذلولیها شده بود. او به دفتر مکمولن میرفت و او را با سؤالات زیاد بمباران میکرد، سؤالاتی که با عجله به زبان فارسی نوشته بود. او در ذهنش تصویری از مسائل را مجسم میکرد و بعد به دفتر مکمولن میآمد و شرحشان میداد. میرزاخانی شیفته سطوح هذلولی شده بود -سطوحی به شکل دونات با دو یا تعداد بیشتری حفره.
یک قرن است
که این سطوح مورد توجه شاخههای مختلف دانش ریاضی یا حتی فیزیک قرار
گرفتهاند. اما در این مدت به بسیاری از سؤالات در زمینه این سطوح پاسخ
داده نشده است، یکی از این سؤالات در مورد خطوط مستقیم یا geodesic ها روی
سطوح هذلولی است. یک سطح هذلولی را در ذهن تصور کنید و بعد خطوط مستقیمی را
در نظر بیاورید که دو نقطه دلخواه آن را به هم متصل میکنند، حالا به
نظرتان چطور میشود، تعداد خطوط مستقیمی را مصاحبه کرد که طول مشخصی داشته
باشند؟ میرزاخانی در تز سال ۲۰۰۴ در مورد همین خطوط کار کرده بود. تز او
در قالب سه مقاله در سه نشریه معتبر ریاضی چاپ شد.
میرزاخانی خودش را ریاضیدان کُندکاری میداند، او دوست دارد که سالها به
صورت عمقی روی مسائل کار کند. مسائلی وجود دارند که بیش از یک دهه روی آنها
کار کرده است. او هرگز ناامید نمیشود و آهسته و پیوسته روی مسائل کار
میکند.
راهبرد آهسته و پیوسته او به زندگیاش هم تعمیم یافته است :
جان وندراک -همسر میرزاخانی که دانشمند علوم کامپیوتر تئوریک در مرکز
پژوهشی IBM در سن خوزه است- روزی را به یاد میآورد که با او برای دویدن به
بیرون رفته بودند، جان آن زمان بسیار روی فرم بود، ما میرزاخانی ناآماده
بود، جان نیم ساعته ورزشش را تمام کرد، اما میرزاخانی هنوز با همان شتاب
آهسته به دویدن ادامه میداد.
میرزاخانی عادت دارد که هنگام کار طراحیهای و تجسماتش را روی کاغذ بکشد.
او تکه کاغذهای بسیار بزرگی را روی کف اتاق میگذارد و بعد ساعتهای طولانی
نقشهایی روی آنها میکشد که در نگاه اول یکسان به نظر میرسند. جان
وندراک خودش نمیداند که چطور میرزاخانی با این سبک کار میکند اما مهم این
است که در نهایت این شیوه کاری، به نتیجه میرسد. شاید زمینه تحقیقاتی
میرزانی آنقدر انتزاعی و پیچیده هستند که راههای روتین حل قدم به قدم
مسائل، در مورد آنها پاسخگو نباشد. به تصویر کشیدن مسائل، برای میرزاخانی
نسبت به روی کاغذ آوردن همه جزئیات بسیار کاراتر است.
میرزاخانی میگوید که دختر سهسالهاش -آناهیتا- وقتی که او کار میکند میگوید: «اوه! مامان بازم نقاشی میکشه!» شاید این کودک فکر میکند که مادرش نقاش است!
زمینه تحقیقاتی میرزاخانی با قسمتهای مختلف ریاضیات مثل هندسه تفاضلی، تحلیل پیچیده و سامانههای دینامیک مرتبط است. در سال ۲۰۰۶، میرزخانی توانست مسئله دشواری را حل کند : بر سر سطوح هذلولی چه میآید وقتی هندسه آنها با مکانیسمهای شبیه زلزله تغییر شکل پیدا میکند؟! . مسئله دشوار بعدی این بود: پیشبینی شیوه حرکت و نحوه رفتار یک توپ بیلیارد روی میزی که به جای شکل معمول به صورت چندضلعی است. یک قرن پیش بود که ریاضیدانهای پیدا شدند که این مسئله ظاهرا آسان را مطرح کردند، اما در این یک قرن پاسخ سرراستی برای این مسئله پیدا نشده بود، تا اینکه در سالهای ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ میرزاخانی، اسکین و امیر محمدی موفق به حل آن شدند.
منابع :
پیامهای تبریک
رییس جمهوری در پیامی به خانم پروفسور مریم میرزاخانی، کسب برترین جایزه ریاضیات در جهان را به وی تبریک گفت. متن پیام حجتالاسلام والمسلمین دکتر حسن روحانی به این شرح است :
بسمالله الرحمن الرحیم
خانم پروفسور مریم میرزاخانی، کسب برترین جایزه ریاضیات در جهان را به شما تبریک میگویم. امروز ایرانیان میتوانند به خود ببالند که اولین زن برنده جایزه "فیلدز" هموطن آنان است؛آری باید که شایستگان بر صدر نشینند و قدر ببینند. همه ایرانیان در هر کجای جهان سرمایههای ملی این مرز و بوم هستند و من به نمایندگی از ملت ایران تلاشهای علمی شما را ارج مینهم. امیدوارم زندگی تان همواره سرشار از شادکامی و موفقیت باشد.
پیام تبریک رئیس انجمن ریاضی به پروفسور مریم میرزاخانی
سرکار خانم پروفسورمیرزاخانی، با سلام، انتخاب شما بعنوان یکی از برندگان
جایزه فیلدزباعث شادی و شعف مردم ایران و احساس غرور ملی در جامعه علمی و
ریاضی کشور شد. اینکه نام کشور عزیزمان ایران در بین 20 کشور فیلدزی ثبت
شده افتخاری است که با دستان توانمند و فکر خلاق شما به عینیت رسیده است.
اجازه می خواهم از طرف خود و جامعه ریاضی کشور این پیروزی بزرگ را به سرکار
علیه تبریک و تهنیبت عرض نموده و موفقیت شما را در ادامه پژوهش های علمی
از در گاه احدیت تمنا نمایمروستاآزاد ریاست دانشگاه صنعتی شریف، در پیامی
به دکتر مریم میرزاخانی فارغ التحصیل دوره کارشناسی ریاضی دانشگاه صنعتی
شریف، کسب برترین جایزه ریاضیات از کنگره بین المللی ریاضی را به وی تبریک
گفت. دانش آموخته گرانقدر دانشگاه صنعتی شریف، ایران، این سرزمین کهن، که
تاریخ سراسر علم و هنر آن، زبانزد خاص و عام در سراسر گیتی است، یادآور
خاطرات بزرگ مردان و زنانی است که با تلاش، کوشش، ایمان، توکل و ایثار،
نویدبخش آینده ای درخشان برای مردمان این مرزو بوم بوده اند. روزگاری فلسفه
ملاصدرا، طب بوعلی، شعر حافظ و سعدی، فیزیک حسابی، جانفشانی چمران ها،
باکری ها و همت ها، نقاشی فرشچیان، پزشکی سمیعی و امروز ریاضیات میرزاخانی
نام ایران و ایرانی را پرآوازه کرده است. مردمانی سختکوش و پر افتخار که در
راه حفظ و اعتلای سرزمین مقدس ایران، در طول قرون و اعصار با اهدائ جان و
مال و آبروی خویش به پیمان خود با خدا و مردمان خویش عمل کردند و پرچم
اعتلای ایران را گستراندند. تلاشتان را میستاییم و اشک شوق بر اراده
پولادینتان داریم. صمیمانه تقدیر و تشکر خود و خانواده بزرگ دانشگاه صنعتی
شریف را نثارتان نموده و کسب این افتخار ارزشمند را که مایه مباهات فرد فرد
ایرانیان در سراسر کره زمین است را تبریک میگویم. همچنین این دستاورد بزرگ
را که حاصل حمایت های بی دریغ خانواده گرانقدرتان و اساتید ارزنده شما در
طول دوران تحصیلی است را به جامعه علمی و دانشگاهی ایران، مردم ایثارگر و
دانشمندپرور و زنان این سرزمین تبریک عرض می کنم. اینجانب به عنوان عضو
کوچکی از جامعه علمی کشور، این موفقیت را به شما و تمامی خانوده بزرگ
دانشگاه صنعتی شریف تبریک میگویم و آرزوی سربلندی ایران و ایرانیان را در
تمامی عرصه های علمی و فناوری جهان دارم.
در پی انتخاب دکتر مریم میرزاخانی، استاد ریاضی دانشگاه استنفورد و دانش
آموخته کارشناسی ریاضی دانشگاه صنعتی شریف به عنوان نخستین زن برنده مدال
فیلدز - عالی ترین جایزه جهانی در رشته ریاضیات - وزیر علوم، تحقیقات و
فناوری پیام تبریکی خطاب به وی و جامعه علمی دانشگاهی کشور صادر کرد. متن
کامل پیام دکتر فرجی دانا بدین شرح است: «انتخاب دانشمند برجسته و ریاضیدان
شاخص ایرانی سرکارخانم دکتر مریم میرزاخانی به عنوان نخستین چهره ریاضی زن
دریافت کننده مدال فیلدز، باعث مباهات همه ایرانیان به ویژه جامعه
دانشگاهی کشور و نمادی از پویایی و شکوفایی علمی ایران عزیز در عرصه بین
المللی است. در جهان بدون مرز علم، درخشش هر ایرانی افتخار بزرگی برای
ایران و برای ذخیره دانش بشری محسوب می شود. اینجانب ضمن ابراز خرسندی از
این رویداد علمی مبارک، برای سرکار خانم دکتر میرزاخانی، همکار و هموطن
افتخار آفرین از درگاه خداوند منان توفیق روزافزون آرزومندم.»
معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری و رئیس بنیاد ملی نخبگان
جای مباهات دارد که دانشجو و فارغ التحصیل دانشگاه شریف؛ دکتر مریم میرزاخانی مهم ترین جایزه جهانی ریاضی را کسب کرده. مدال «فیلدز» معادل نوبل است و برای ما ایرانی ها باعث افتخار و غرور است که بشنویم یک بانوی جوان فرهیخته ایرانی موفق به دریافت آن شده است. خدا را شکر تاریخ علمی سرزمین مان صفحات زرین کم ندارد و از دیرباز نام دانشمندان سرزمین پارس بر پیشانی دانشگاه ها و مراکز علمی جهان نقش بسته است. برحسب مسئولیت و وظیفه ای که برعهده دارم از نزدیک با اهل علم، صاحبان استعداد برتر و سرآمدان و نخبگان، حشر و نشر دارم و شاهدم که چطور بی وقفه تلاش می کنند تا دین شان را به این کشور ادا کنند. بد نیست بدانید که ما در بنیاد ملی نخبگان بر این باوریم که در هر مرتبه و در هر کجا مدیون سرزمینی هستیم که به اندازه عمر تاریخ قدمت دارد و برای اعتلای نامش، مردان و زنان بزرگ و نام آشنا تلاش کرده اند، بلکه از جان شیرین نیز مضایقه نکرده اند. فرقی نمی کند ما کجا باشیم و چه کاری برعهده گرفته باشیم؛ ایران به ما نیازی ندارد و محتاج کار و خدمت ما نیست. بحث شعار و تعارف نیست، تاریخ این سرزمین گواه روشنی است که ما برای ماندن و کار کردن و مفید بودن و دیده شدن نیازمند ایرانیم. هر کجا که باشیم می توانیم برای ایران کار کنیم و عهد خودمان را با این مردم قدرشناس و بامعرفت تجدید کنیم. به نظرم آنهایی که از مردم گلایه می کنند که قدر علم و عالمان را نمی دانند اشتباه می کنند. اتفاقاً این مردم هیچ وقت زحمت خادمان و عالمان را فراموش نکرده اند. حتی عامی ترین مردم قدردان افتخارآفرینانی چون ابن سینا و فارابی و رازی و دیندارانی چون علامه حلی، آیت الله طباطبایی و... هستند. سهل است حتی در تکریم خادمانی چون قائم مقام فراهانی و امیرکبیر و معلمین دارالفنون کم نمی گذارند. با مردم کوچه و بازار صحبت کنید تا ببینید چطور حرمت پروفسور رضا و پروفسور سمیعی و نخبگان و سرآمدان علمی را نگه می دارند و از آنها همواره به خیر و نیکی یاد می کنند. حالا شاهد باشید و ببینید از این پس چطور نام و شأن مریم میرزاخانی را تکریم می کنند و با عظمت از او یاد می کنند. در پیامی هم که به همین مناسبت برای دکتر میرزاخانی فرستادم متذکر این نکته شدم که بخشی از تبریک و تهنیت به ایشان بابت این نکته بدیهی است که ایشان توانستند بخشی از دین شان به وطن عزیز را ادا کنند که از این نظر امیدوارم مأجور حضرت حق باشند.
پیام تبریک دکتر عارف به مریم میرزاخانی
سرکار خانم دکتر مریم میرزاخانی، تاریخ پر افتخار میهنمان ایران یاد آور
بزرگ مردان و زنانی است که با همت و ایثار و با امید به آینده بهتر برای
سرزمین و مردم خود، برای خویش،ایران و ایرانیان افتخار کسب کرده اند. از
شهیدانی که در راه حفظ میهن در طول قرون و اعصار با اهدائ جان خویش تا
دانشمندان و هنرمندان و ورزشکاران که با تحمل انواع رنجها و سختیها و حتی
بی مهریها به وظیفه دینی ، ملی و میهنی خود عمل کردند، همه و همه، شایسته
احترام و تقدیر ملت ایرانند. مفتخرم که به عنوان یک معلم کوچک و عضو هیئت
علمی دانشگاه صنعتی شریف و نیز فارغ التحصیل دانشگاه استنفورد امریکا،به
شما که از زمره همان مردان و زنان نام آور و تاریخ ساز این مرز و بوم
هستید، صمیمانه تقدیر و تشکر قلبی خود را در کسب افتخار ارزشمند جدید برای
تمامی ما ایرانیان که بار دیگر نام ایران را پر اوازه کرد ابراز دارم.
همچنین این دستاورد بزرگ که بی شک مدیون حمایت خانواده شما و جامعه علمی و
دانشگاهی ایران سرافراز است را به همه مردم کشور بخصوص زنان گرانقدر ایران
زمین تبریک عرض می کنم. اینجانب به عنوان عضو کوچکی از جامعه پر افتخار
ایرانی که سعادت معلمی جوانان این خاک را دارم تمام تلاش خویش را همانند
گذشته برای زمینه سازی هر چه بیشتر برای بهره گیری از سرمایه های انسانی
تمامی ایرانیان بخصوص ایرانیان عزیز خارج از مرزهای میهن به کار خواهم بست
تا شاید بتوانم اندکی از دین خود را نسبت به ملت و میهن ادا نمایم.
مهدی بهزاد، چهره ماندگار ریاضی ایران در یادداشت خود در شرق نوشت: اهدای جایزه «فیلدز» به خانم «مریم میرزاخانی» اسباب مسرت جامعه علمی ایران و بهویژه جامعه ریاضیدانان ایران است؛ چراکه از یکطرف نشاندهنده ظرفیتهای علمی ایران و از طرف دیگر بیانگر تواناییهای بانوان کشورمان در حوزههای علمی است. البته لازم به یادآوری است که موفقیتهای خانم «مریم میرزاخانی» یکباره به دست نیامده و سالهاست که مجامع ریاضیات جهان، وی را میشناسند. برای مثال وی پیش از این نیز برنده جایزه «کلی» شده و روز گذشته نیز جایزهای را دریافت کرد که بسیاری آن را از لحاظ اعتبار علمی و اهمیت، همتای نوبل در زمینه ریاضیات میدانند، هرچند مبلغ مالی آن از جایزه نوبل کمتر است. جایزه «فیلدز» اولینبار در سال 1936 (78 سال پیش و سال تولد اینجانب) اهدا شد که طی این مدت هیچ خانمی در جهان موفق به دریافت این جایزه نشد و همین موضوع گویای جایگاه علمی «مریم میرزاخانی» در دنیای ریاضیات است. اما اعطای این جایزه از لحاظ دیگر هم برای من بسیار هیجانانگیز بود. اینجانب بهتازگی معرفی کتابی درباره 92 ریاضیدان برجسته و زنده ساکن در ایالات متحده آمریکا را آغاز کردم که هماکنون در مراحل پایانی است. این کتاب تالیف خانم «ماریانا کوک» است که انتشارات دانشگاه پرینستون در سال 1999 منتشر کرد. گردآورنده این کتاب به هرکدام از ریاضیدانان دو صفحه اختصاص داده است. در یک صفحه تصویری از این ریاضیدانان چاپ شده و در صفحه مقابل آن شرح مختصری از فعالیتهای علمی آن ریاضیدان ذکر شده که به قلم خود آنان تنظیم شده است. البته روی جلد این کتاب نیز تصویر 25 ریاضیدان قرار دارد که خانم «میرزاخانی» یکی از آنهاست. برای آنکه به اهمیت کتاب پی ببریم خوب است اشاره کنم یکی از ریاضیدانان این کتاب «جان نش» ریاضیدان برجسته آمریکایی است که فیلم «یک ذهن زیبا» بر مبنای زندگی و دستاورد علمی او تهیه شده. وی ریاضیدان برجستهای است که بهدلیل ارایه نظریههای جالب در حوزه اقتصاد، برنده نوبل اقتصاد هم شده است. خوب است به همین مناسبت بخشهای مربوط به خانم «میرزاخانی» را برای خوانندگان بیان کنم. خانم «کوک» در مقدمه کتاب میگوید: «یکی از آخرین ریاضیدانانی که عکسش را برای تنظیم این کتاب تهیه کردم، یکی از جوانترین ریاضیدانان هم هست: خانم مریم میرزاخانی. من با وی مصاحبه کردم. پس از صحبت درباره علاقه اولیهاش، از کار تخصصیاش نیز جویا شدم. کنجکاوانه به من نگاه کرد و کوشید بفهمد چقدر از پاسخش خواهم فهمید. تحتتاثیر ملاحظهکاریاش قرار گرفتم. فنجانی را از روی میزش برداشت و درباره شکل دسته فنجان به سخن پرداخت. اینکه این شکل چگونه میتواند تغییر کند و در فرآیند تغییر چه پرسشها و پاسخهایی در زمینه ریاضیات میتوان مطرح کرد، صحبت کردیم. ضمن خوشحالی از اینکه توانستم اندکی از پاسخش را بفهمم به او گفتم که عکس ریاضیدان دیگری بهنام دنیس سالیوان را هم گرفتهام. فریاد برآورد که سالیوان پدربزرگ علمی من است و مکمولن رابط بین ماست. پروفسور مکمولن که استاد من بود، زمانی دانشجوی سالیوان بود. بین ریاضیدانان همبستگی چشمگیری وجود دارد. دانشجویان، وقت و زحمات استادان خود را ارج مینهند و خود نسل بعدی را پرورش میدهند.» اما در صفحه مربوط به خانم «میرزاخانی» زندگینامه خودنوشت وی نیز نقل شده است. وی میگوید: «تخصص من نظریه ارگودیک و هندسه هذلولی است و هماکنون استاد ریاضیات دانشگاه پرینستون هستم. (البته خانم میرزاخانی در آن زمان استاد دانشگاه پرینستون بود و هماکنون استاد دانشگاه استنفورد است.) من در ایران متولد شدم و رشد کردم و دوران کودکی شادی داشتم. در بین اعضای خانواده ما کسی دانشمند نبود اما من از برادر بزرگتر خود که همواره به ریاضیات و علوم علاقه داشت، مطالب بسیاری آموختم. در آن روزگار به خانمها توصیه میکردند مستقل باشند و علایق خود را دنبال کنند. به خاطر دارم که در آن زمان، تلویزیون ایران درباره خانمهای متشخص و توانایی مانند ماری کوری و هلن کلر برنامههایی پخش میکرد، از کسانی تمجید میکردم که کارشان را با جدیت انجام میدادند. من تحتتاثیر کتابهایی مانند «شور زندگی» (زندگینامه «ونسان ونگوگ») قرار گرفتم، با وجود این همیشه در رویای نویسندگی بودم و با خواندن داستانهای گوناگون، اوقاتفراغتم را پر میکردم. بعدها درگیر رقابتهای ریاضی شدم و علاقهام به ریاضیات بیشتر و بیشتر شد. دوستان صمیمی زیادی داشتم که آنها هم به ریاضیات علاقه داشتند که سالهای تحصیل در دوره کارشناسی را مهیج و الهامبخش میساختند. من برای ادامه تحصیلات به دانشگاه هاروارد رفتم. در هاروارد زیر نظر پروفسور مکمولن فعالیت میکردم و به شاخههای گوناگون ریاضیات علاقهمند شدم. در آن زمان در بخشهای ریاضی دانشگاهها به خانمها چندان توجه نمیکردند، البته به من بیتوجه هم نبودند و من همیشه از لطفشان برخوردار بودم. ولی هنوز هم تا آن جایگاه مطلوب فاصله داریم.» اهدای این جایزه را یکبار دیگر به جامعه علمی ایران تبریک میگویم و امیدوارم این رویداد باعث تشویق جوانان و دانشجویان ما شود. ذات و طبیعت بشر اینگونه است که از تشویقها خشنود و خرسند میشود، بهویژه جوانان و نوجوانان. به همین دلیل از قدیم جوایز مختلفی را در حوزههای گوناگون علمی پایهریزی کردند تا باعث سرافرازی جوانان شود. از بدو تاسیس انجمن ریاضی ایران در سال 1350، یک مسابقه ریاضی بین دانشجویان دورههای کارشناسی ریاضی سراسر کشور برگزار شد که مسوولیت اولین دوره آن با من بود. خوشبختانه این مسابقه تداوم پیدا کرد و هنوز هم ادامه دارد. یکی از نکات جالب، آنکه خانم «میرزاخانی» علاوه بر شرکت در مسابقات المپیاد دانشآموزی، در این مسابقات نیز شرکت کرده است. در پایان ذکر این نکته ضروری است که خانم «میرزاخانی» بسیار بیش از اینها بر گردن جامعه ایران حق دارد و شایسته است که مطبوعات و رسانههای کشور در روزهای آینده نیز به این موضوع بپردازند و اطلاعات کاملتر و دقیقتری را به مخاطبان ارایه دهند و به همین یادداشت تلفنی اینجانب اکتفا نکنند.
معاون رییس جمهوری و رییس سازمان انرژی اتمی ایران در پیامی، موفقیت پروفسور «مریم میرزاخانی» را در کسب برترین جایزه ریاضیات در جهان تبریک گفت. در پیام «علی اکبر صالحی» که روز پنجشنبه انتشار یافته، آمده است: بنا بر گواهی آموزگار پیر تاریخ، یکی از افتخارات بزرگ ملت اسرافراز ایران، پرورش بانوانی فرهیخته و بلندهمت است که در پرتو تعالیم و آموزه های بلند فرهنگ ایرانی و اسلامی، نقش هایی ماندگار بر صحیفه روزگار به یادگار نهاده اند. وی می افزاید: کسب بالاترین نشان علمی در رشته ریاضیات توسط یکی از پرورش یافتگان مکتب علمی دانشگاه صنعتی شریف، برگ زرین دیگری بر کارنامه درخشان جامعه علمی و دانشگاهی ایران افزود و جلوه ای دیگر از ظرفیت و قابلیت بی پایان بانوان ایرانی را در فتح قله های افتخار هویدا ساخت. صالحی در این پیام تصریح می کند: اینجانب کسب این پیروزی غرورآفرین را به محضر سرکار عالی شادباش می گویم و مزید بهروزی و سرافرازی آن استاد ارجمند را از درگاه ایزد متعال مسئلت می نمایم.